Infekcja opryszczkowa jest chorobą, która może atakować skórę twarzy i okolice ust oraz występować w obrębie narządów płciowych. Przyczyną opryszczki jest wirus HSV – w jaki sposób należy z nim walczyć? Które leki okażą się skuteczne w przeciwdziałaniu zmianom opryszczkowym?

Wirus HSV – co warto o nim wiedzieć?

Wirus Herpes Simplex Virus, czyli opryszczki zwykłej jest patogenem należącym do rodziny Herpesviridae, z której wywodzą się m.in. wirus ospy wietrznej, półpaśca, Epsteina-Barra czy mięasaka Kaposiego. W budowie wirusa opryszczki wyróżnia się symetrię ikosaedralną – oznacza to, że kapsyd HSV składa się z dwudziestu identycznych trójkątnych ścian. Średnica wirionu wynosi od 120 do blisko 200 nanometrów, natomiast średnica kapsydu to około 100 nanometrów. Wirion jest z zewnątrz pokryty lipidową osłonką, a w jego wnętrzu znajduje się materiał genetyczny w formie DNA o podwójnej nici.

W celu wykrycia obecności wirusa opryszczki poleca się wykonać następujące badania diagnostyczne:

• test PCR w celu wykrycia wirusowego DNA opryszczki
• analiza immunofluorescencyjna z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych
• badania serologiczne, które umożliwiają potwierdzenie przeciwciał anty-HSV1 lub anty-HSV2
• badanie płynu z pęcherzyka pierwotnego w celu izolacji wirusa HSV w hodowli komórkowej
• test Tznacka – skriningowe badanie cytologiczne z barwieniem Giemzy, które pozwala ocenić w pobranym materiale obecność komórek z nieprawidłowym jądrem

Jakie są rodzaje opryszczki?

Termin opryszczki odnosi się do dwóch wirusów HSV, które rozwijają się w odmiennych rejonach ludzkiego ciała. W przypadku HSV-1 mowa o opryszczce skóry twarzy przeważnie obejmującej błonę śluzową jamy ustnej, wargi i okolice nosa. Niezwykle często jest określana mianem opryszczki wargowej lub zimna na twarzy, gdyż w wielu przypadkach pojawia się w sezonie jesienno-zimowym. HSV-2 to z kolei opryszczka genitalna, która jest bardzo powszechnym problemem wśród nastolatków i osób dorosłych – uznaje się ją za jedną z najczęściej występujących chorób wenerycznych. Ta postać jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, gdyż infekcja może dotknąć rozwijający się płód i tym samym zagrozić jego życiu. 

W obu przypadkach zakażenie wirusem opryszczki dotyka ludzi o osłabionej odporności, a drogą transmisji HSV jest bezpośredni kontakt z osobą zakażoną – niekiedy infekcja może mieć charakter wrodzony i przejść z matki na dziecko. W przypadku HSV-1 może to być całowanie się lub efekt współdzielenia niektórych przedmiotów codziennego użytku np. picie z tej samej szklanki. Z kolei HSV-2 jest wynikiem kontaktu seksualnego (dopochwowego i/lub oralnego) z chorym. Niemniej jednak infekcja opryszczkowa może rozwinąć się też w inny sposób m.in. wirus wnika przez uszkodzon skórę ciała, aby po pewnym czasie uaktywnić się gdy odporność zakażonego ulegnie obniżeniu. 

Oprócz tego warto wspomnieć, że opryszczka może dotyczyć osób o wyjątkowo osłabionej kondycji układu immunologicznego np. po zbiegu transplantacji, leczeniu chemioterapeutycznym lub borykających się z chorobą AIDS – w ich przypadku wirus HSV może atakować narządy wewnętrzne.

Jakie są objawy opryszczki?

Główną różnicą pomiędzy opryszczką genitalną i wargową jest intensywność przebiegu. Infekcja narządów płciowych rozwija się gwałtownie, natomiast w przypadku zimna na ustach zakażenie jest stopniowe i wolne. W obu przypadkach opryszczka daje wrażenie uczucia świądu i pieczenia w okolicy objętej zakażeniem. To tylko kwestia czasu jak w kolejnym etapie dojdzie do pojawienia się bolesnych pęcherzy z nagromadzonym płynem surowiczym. Z czasem te pęcherzyki pękają, co powoduje rozprzestrzenienie się wirusa. W ich miejscu rozwijają się bolesne owrzodzenia lub nadżerki.

Nieleczona opryszczka może spowodować szereg niebezpiecznych powikłań np. infekcja okolic narządu wzroku może wywołać zapalenie spojówek, co w konsekwencji doprowadzi do zmętnienia rogówki i pogorszenia (lub utraty) widzenia. Z kolei opryszczka prowadząca do zmian zapalnych mózgu może być przyczyną wielu poważnych następstw m.in. napadów drgawkowych, niezborności ruchowej czy upośledzenia mowy. 

Leczenie opryszczki – na czym polega?

Walka z opryszczką opiera się głównie o farmakoterapię. W głównej mierze wykorzystuje się leki przeciwwirusowe, które mogą działać miejscowo (kremy, żele, maści) lub systemowo (tabletki). Najczęściej rekomendowanymi środkami farmakologicznymi są preparaty z acyklowirem, denotivirem czy dokozanolem. Oprócz tego można zastosować leki o właściwościach antyseptycznych i przeciwzapalnych jak np. roztwór benzydaminy. Istotną rolę w przeciwdziałaniu opryszczki jest poprawa higieny osobiste, a przede wszystkim ograniczenie potencjalnych szans na kontakt z osobą zarażoną.

Bibliografia:

1. Lesiak A., Narbutt J. „Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej.” Forum Dermatologicum 2017, 3(4): 147-151.
2. Biało-Wójcicka E., Majewski S., Łoza K. „Herpes progenitalis – prevention of herpes simplex virus infections.” Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny 2015, 102(10): 1-7.
3. Biało-Wójcicka E., Majewski S., Łoza K. „Herpes simplex virus infection – survey on knowledge of herpes virus infection among people aged 18-35.” Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny 2015, 102(10): 8-13.
4. Sopolińska E. „Wirus opryszczki zwykłej (HSV) jako potencjalny czynnik etiologiczny uszkodzenia wątroby – ilustracja kliniczna.” Forum Medycyny Rodzinnej 2011, 5(2): 171-178.
5. Serwin AB., et al. „Opryszczka narządów płciowych – nadal istotny problem epidemiologiczny i kliniczny.” Przegląd Epidemiologiczny 2010, 64: 381-385.